اقتصاد دانش بنیان

سیاستگذاری دولتی برای توسعه فناوری نمی‌تواند محدود به تضمین عملکرد مطلوب بازار باشد

چهارمین نشست سلسله نشست های تخصصی اقتصاد دانش بنیان با محوریت و بررسی «رویکرد تطوری و اقتصاد دانش بنیان» برگزار شد.
به گزارش مرکز اطلاع رسانی و روابط عمومی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، چهارمین جلسه از سلسله نشست‌های تخصصی اقتصاد دانش بنیان با موضوع «رویکرد تطوری و اقتصاد دانش بنیان» با هدف ترویج و فرهنگسازی اقتصاد دانش بنیان و با حضور مجید میرزایی استاد دانشگاه تهران و علی نصیری‌اقدم دبیر کمیسیون اقتصادی هیئت دولتتوسط پژوهشکده مطالعات فناوری با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در محل مرکز همکاری‌های فناوری و نوآوری ریاست جمهوری برگزار شد.

گره سلیمان؛ مساله عدم اعتماد نوآور و سرمایه گذار
در این نشست نصیری اقدم مداخله دولت در بحث فناوری را در مواردی موفق و در مواردی ناموفق دانست و گفت: در بحث انقلاب سبز هند، فردی از مکزیک گونه‌های پربازده را برای کشت به هند آورد و با حمایت دولت این اقدام را انجام داد که تجربه موفقی بود و بخشی از بحران غذایی در این کشور را حل کرد. مواردی نیز وجود دارد که مداخله دولت‌ها با شکست مواجه شده بنابراین بین نقش و قابلیت‌های دولت باید هماهنگی وجود داشته باشد یعنی دولت نقشی را عهده دار شود که قابلیت انجام آن را دارد.
دبیر کمیسیون اقتصادی هیئت دولت همچنین بیان کرد: همانطور که بیان شد یکی از نقاط اشتراک رویکرد تطوری، ایجاد تنوع است و تا تنوع ایجاد نشود به توسعه نخواهیم رسید یکی از مشکلات صنعت خودروی ما همین عدم تنوع است .
وی اظهار کرد: توسعه محصولات در گرو وجود بازار است و در اقتصاد دانش بنیان نیز نخست باید بر روی بحث تجارت فکر کرد.
نصیری اقدم با اشاره به کتاب گره سلیمان نوشته کوترو شافر گفتند: برای شکل‌گیری نوآوری در کشورها باید بین ایده‌ها و سرمایه گره ایجاد کنیم و شرایطی و زمینه را برای اعتماد این دو فراهم کرد. در واقع نظام حقوقی در این راستا باید برای تبدیل ایده به محصول تسهیلگر رابطه نوآور و سرمایه گذار باشد.

در ادامه این نشست، میرزایی با بیان اینکه در حال حاضر دانش استراتژیک‌ترین عامل رقابت است اظهار کرد: پویایی، دلالت بر تغییر و تدریجی بودن، سه مشخصه اصلی اقتصاد تطوری است، در واقع اقتصاد تطوری به عنوان شاخه‌ای از اقتصادهای هترودوکس تلقی می‌شود گرچه مواردی همچون رقابت، رشد و کمبود منابع در آن شبیه جریان ارتدکس است، اما با چارچوب تحلیل تعادلی حاکم بر اقتصاد متعارف اختلافاتی دارد. تبلور واقعی تحلیل‌های غیر تعادلی اقتصادی در نظریه رشد شومپیتر و محوریت نوآوری کارآفرینان قابل مشاهده است.

در رویکرد تطوری با جامعه هدفی متنوع روبرو هستیم
وی در ادامه بیان کرد: توجه به سیر تاریخی مطالعات صورت گرفته در چارچوب اقتصاد تطوری، بیانگر سابقه طولانی این رویکرد در میان مکاتب فکری مختلف علم اقتصاد است. مطالعات مختلف در رویکرد تطوری دارای نقاط اشتراک و تفاوت‌هایی بوده که این مسئله تقسیم‌بندی از زوایای مختلف را ایجاد می‌کند.

میرزایی تنوع، عقلانیت محدود و تغییر و تدریج گرایی را از مفاهیم مشترک رویکرد تطوری برشمرد و گفت: در بحث مطالعات تطوری همه معتقد هستند که با جامعه هدفی متنوع روبرو هستیم، افرادی با صفت‌های رفتاری مختلف که رفتار یکسانی از خود بروز نمی‌دهند. همچنین در این رویکرد نوعی نگاه تاریخی بر مسائل وجود دارد و تغییرات در بازه زمانی مبنای تصمیم است. در این اقتصاد افراد در زمان‌های مختلف رفتارهای متضاد از خود بروز می‌دهند.

خلق دانش عنصر درون‌زای توسعه اقتصادی است
میرزایی درباره دانش در مدل‌های اقتصاد تطوری گفت: رویکرد اقتصاد تطوری تفاوت‌های موجود بین اطلاعات و دانش را بر شمرده و دانش را به عنوان محصولی اجتماعی و برون‌زا برای فعالان اقتصادی در نظر گرفته است. در رویکرد تطوری خلق و انتشار دانش به عنوان عناصر درون‌زای توسعه اقتصادی هستند.
وی بیان کرد: دانش به عنوان یکی از اجزای اصلی فرآیند خلق شایسه سالاری که یکی از الزامات اساسی ایجاد توان رقابتی در بازار است نقش محوری در مدل‌های اقتصاد تطوری به خود اختصاص داده و از منظر اقتصاد تطوری سطح پژوهش در ارتباط با دانش، قابل تفکیک به سطوح فردی و سازمانی است.
این استاد اقتصاد درباره نقش دولت در خصوص علم و فناوری عنوان کرد: در مدل‌های تعادلی نئوکلاسیکی، انتشار فناوری از طریق رفتار حداکثر کننده سود در بازاری با عملکرد مطلوب رخ می‌دهد بر این اساس مداخله سیاستی دولت تنها برای حذف یا تخفیف شکست‌های بازاری است. در مقابل این رویکرد، نظریه تطوری بیان می‌کند که سیاست دولت نمی‌تواند تنها به تضمین عملکرد مطلوب بازارها محدود کرد. در رویکرد تطوری در حوزه علم و فناوری داده‌ها در کنار فناوری و ساختار سیاستی عاملی تسهیل‌کننده را در تولید محصول ایجاد می‌کنند.
میرزایی تصریح کرد: نوآوری فناورانه تنها زمانی که به طور گسترده پذیرش شود و انتشار یابد بر رشد اقتصادی تاثیر دارد. در تعاریف، پیاده‌سازی فناوری جدید در سطح بنگاه را پذیرش و گسترش فناوری جدید در سراسر اقتصاد را انتشار می‌نامیم. در همین ارتباط روتان پیشنهاد می‌کند که مقالات اقتصادی مربوط به پذیرش و انتشار به دو رشته متفاوت تقسیم شوند.
وی خاطر نشان کرد: در نسل اول مدل‌های تعادلی، فناوری اساسا از شروع فرآیند، انتشار داده می‌شوند و تفاوت پذیرش‌کنندگان در میزان اطلاعاتی است که در مورد آن در اختیار دارند و همه پذیرش‌کنندگان ویژگی‌های مشابهی دارند و تنها فقدان اطلاعات در مورد فناوری جدید می‌تواند مانع پذیرش آن شود.
میرزایی اظهار کرد: در مدل‌های تطوری، بر خلاف مدل‌های تعادلی، پذیرش و انتشار فناوری در محیط عدم اطمینان و اطلاعات محدود رخ می‌دهد و یادگیری ویژگی محوری فرآیند پذیرش است. همچنین در رویکرد تطوری فناوری از آغاز در نظر گرفته نمی‌شود بلکه مسیر آن ممکن است تحت تاثیر نوع و تعداد کاربران باشد.